یارانه نقدی حذف می‌شود؟ | کالابرگ جدید در راه است؟

روز گذشته رئیس جمهور لایحه بودجه ۱۴۰۴ را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد که در بند ۱۳ حمایت اجتماعی لایحه بودجه‌ عنوان شده است در صورت درخواست سرپرستان خانوار مشمول یارانه نقدی برای تغییر شیوه پرداخت از نقدی به کالابرگ الکترونیکی، استفاده از مبالغ کالابرگ الکترونیکی برای سرپرستان خانوارهای مشمول یارانه نقدی به صورت داوطلبانه و بدون هرگونه مبلغ تشویقی (اضافه بر مبلغ یارانه نقدی) مجاز است.

در این بند تأکید شده سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است سازوکار اجرایی لازم را برای افراد متقاضی مهیا کرده و دستورالعمل اجرایی آن را با تأیید سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ نماید.

این بند در حالی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ درج شده که در اواخر دولت قبل یارانه کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یک یارانه جداگانه و مضاعف در نظر گرفته شده و برای اقشار درآمد جامعه واریز می‌شد. هر چند که طرح کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یک عیدانه مطرح شد و از همان ابتدا عنوان شد طی سه ماه برای دهک‌های ۱ تا ۹ واریز خواهد شد اما پیش‌بینی می‌شد که دولت سیزدهم آن را ادامه دهد که چنین نشد و دولت چهاردهم نیز رغبتی به آن نشان نداد.

چالش دولت چهاردهم با واریز یارانه‌ها

واریز یارانه معیشتی در طول ۱۵ سال اخیر به چالشی جدی برای دولت‌ها تبدیل شده است. در سال‌های اخیر مسئولان بارها از روند پرشتاب ناترازی درآمدها و هزینه‌های هدفمندی یارانه‌ها سخن گفته‌اند و این موضوع به یک دغدغه جدی برای دولتمردان تبدیل شده و راهکارهای مختلفی از جمله حذف یارانه برخی دهک‌ها و تغییر دهک‌بندی‌ها هم برای رفع آن عنوان شده است. با این حال همچنان چاره عملی کارسازی برای این موضوع اندیشیده نشده است.

در حال حاضر دولت به دهک‌های یارانه‌بگیر ۱ تا ۳ به صورت ماهانه ۴۰۰ هزار تومان و به دهک‌های ۴ تا ۹ به صورت ماهانه ۳۰۰ هزار تومان یارانه نقدی می‌پردازد. در دولت سیزدهم، افزایش مبلغ یارانه‌ها به هدف تبدیل یارانه نقدی به طرح کالابرگ رخ داد اما دولت هرگز موفق نشد یارانه نقدی را حذف و در ازای آن کمک هزینه خرید کالا به یارانه‌بگیران اختصاص دهد. با این وجود، دولت سیزدهم در بهمن‌ماه ۱۴۰۲ از طرحی تحت عنوان طرح کالابرگ الکترونیکی رونمایی کرد که طی آن ۲۲۰ هزار تومان به ازای هر فرد یارانه‌بگیر برای خرید ۱۱ کالای اساسی اختصاص داده شد. این طرح طبق برنامه تا ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ اجرا شد و دیگر تداوم نیافت.

برنامه دولت چهاردهم برای یارانه کالابرگ چیست؟

آنچه که در بند ۱۳ حمایت اجتماعی لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ آمده، تکلیف یارانه‎ معیشتی در سال آینده را مشخص کرده است. در این بند دو نکته حائز اهمیت وجود دارد؛ نخست اینکه تغییر شیوه پرداخت از نقدی به کالابرگ الکترونیکی انجام نمی‌شود مگر به درخواست سرپرستان خانوار. نکته دوم این است که تأکید شده این شیوه تغییر واریز یارانه‌ها، بدون هرگونه مبلغ تشویقی اضافه بر مبلغ یارانه نقدی، مجاز دانسته شده است. به عبارت دیگر، امکان تغییر شیوه پرداخت یارانه از نقدی به کالابرگ تنها در صورتی امکان‌پذیر است که سرپرستان خانوار مایل باشند مبلغ ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومان یارانه نقدی را بدون هیچ گونه مبلغ تشویقی اضافه به صورت کالابرگ و برای خرید کالا استفاده کنند.

اما آیا بند ۱۳ حمایت اجتماعی لایحه بودجه، امکان هر گونه اهدای یارانه تشویقی به اقشار کم درآمد را سلب کرده است؟ خیر. در واقع دولت پزشکیان همچنان می‌تواند به بهانه‌های مختلف مانند دهه فجر، ماه رمضان یا عید نوروز، حساب سرپرستان خانوار را به‌عنوان یک عیدی شارژ کند. اما اینکه در دولت چهاردهم تا چه اندازه برای این انجام این کار اراده وجود دارد مشخص نیست.