دیپلماسی در بن‌بست؛ ایران و اروپا پس از مکانیسم ماشه

پایگاه خبری تحلیلی عصر همگرایی:

از دست دادن اهرم یا پایان روابط؟

اندیشکده تهران نوشت: تروئیکای اروپایی در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، عملاً روابط خود با ایران را به سطحی از قطع یا کاهش جدی تعاملات اقتصادی و سیاسی تنزل خواهند داد و زمینه لازم برای تشدید تنش و حتی احتمال خروج تهران از معاهده NPT را فراهم می‌کنند. در مقابل، اگر اروپا از این اقدام خودداری کرده و اجازه دهد مهلت فعال‌سازی به پایان برسد، یکی از مهم‌ترین ابزارهای فشار و اهرم‌های چانه‌زنی خود را از دست خواهد داد و دیگر نفوذ پیشین در مذاکرات را نخواهد داشت.

 با وجود اینکه اروپا به دنبال تمدید موقت مهلت ماشه است تا بتواند در این میان به راه حل دیپلماتیکی با ایران دست پیدا کند اما این مسئله همچنان دو راهی ذکر شده را حل نمی‌کند. در واقع، اروپا در برابر انتخابی سرنوشت‌ساز قرار دارد که شامل حفظ اهرم فشار برای مذاکرات آینده یا پرهیز از تشدید تنش و فروپاشی کامل روابط با ایران است. این تصمیم مسیر آینده تعاملات ایران و اروپا را به‌طور بنیادین تحت تأثیر قرار خواهد داد.

پیامدهای امنیتی؛ تجدیدنظر در سیاست‌های دفاعی

از جمله پیامدهای امنیتی فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تشدید ادراک تهدید متقابل و کاهش فضای دیپلماتیک برای حل و فصل امور دوطرفه است. چنین شرایطی می‌تواند تهران را به تجدیدنظر در سیاست‌های دفاعی خود، از جمله ارتقای برد موشک‌ها و گسترش همکاری‌های امنیتی و نظامی با روسیه و چین سوق دهد. ایران که تاکنون بنا بر ملاحظات مختلف از افزایش قابل‌توجه برد موشک‌هایش خودداری کرده بود، ممکن است در واکنش به این اقدام، برنامه تولید موشک‌هایی با برد حدود پنج هزار کیلومتر با قابلیت هدف‌گیری شهرهایی چون پاریس و برلین را در دستور کار قرار دهد و حتی گزینه انتقال تعدادی از موشک‌های بالستیک آفندی به روسیه را به‌عنوان اهرمی برای تحت فشار قرار دادن اروپایی‌ها مورد بررسی قرار دهد.

پیامدهای اقتصادی؛کاهش بیشتر تجارت

با فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تبادلات مالی میان ایران و اروپا، به‌ویژه در حوزه کالاهای اساسی، با محدودیت‌های شدیدتری مواجه خواهد شد. هرچند این روند تجارت دو طرف را به صفر نمی‌رساند، اما به دلیل غیرمستقیم و پرهزینه‌تر شدن مسیرهای تجاری، کاهش محسوس حجم مبادلات و افزایش هزینه‌ها را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر این، محدودیت‌های جدید، جریان گردشگری میان دو طرف را نیز تضعیف می‌کند. از سوی دیگر، سخت‌گیری‌های بانکی و موانع سیاسی موجب خواهد شد بخشی از فرصت جذب و بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص ایرانی از سوی اروپایی‌ها از دست برود و این ظرفیت به سمت سایر مقاصد مهاجرتی سوق داده شود.

پیامدهای سیاسی؛ پایان نقش‌آفرینی موثر اروپا

مهم‌ترین پیامد فعال‌سازی مکانیسم ماشه بر روابط سیاسی ایران و اروپا، تضعیف جایگاه اروپا به‌عنوان بازیگری بانفوذ و میانجی‌گر در پرونده هسته‌ای است. در واقع، با توسل به این سازوکار، اروپا عملاً پایان نقش‌آفرینی مؤثر خود در روند هسته‌ای ایران را اعلام می‌کند؛ اقدامی که نه تنها اعتبار دیپلماتیک آن در قبال تهران را کاهش می‌دهد، بلکه جایگاه اروپا در عرصه بین‌الملل و به‌ویژه خاورمیانه به‌عنوان میانجی بی‌طرف را نیز به‌شدت تضعیف خواهد کرد.

جمع‌بندی

فعال‌سازی مکانیسم ماشه اقدامی است که نه‌تنها دغدغه‌های هسته‌ای، سیاسی و امنیتی اروپا در قبال ایران را برطرف نخواهد کرد، بلکه برعکس، سطح تنش میان دو طرف را افزایش داده، اقتصاد دو طرف را با فشار و رکود بیشتری مواجه می‌سازد و اعتبار و نفوذ بین‌المللی اروپا را بیش از پیش تضعیف می‌کند. البته شدت این تنش به واکنش‌های متقابل ایران و اروپا بستگی دارد، اما با توجه به تجربه تعاملات دیپلماتیک دو سال اخیر، به نظر می‌رسد که در صورت فعال شدن این مکانیسم هر دو طرف به سمت مرحله جدیدی از تنش پیش خواهند رفت.