عشق‌های واقعی در فضای مجازی
جستجوی عشق در فضای مجازی به پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است اما این تحول دیجیتالی چه تأثیری بر سنت‌های دیرینه همسریابی گذاشته است؟ آیا فناوری توانسته شکاف بین نسل‌ها را پر کند یا تنها بر عمق آن افزوده است؟
جستجو برای یافتن فرد مناسب، یکی از مهمترین چالش‌های همسریابی است. امروزه نتایج بسیاری از تحقیقات و مطالعات نشان می‌دهد به مدد اینترنت و فضای مجازی، نقش خانواده و اطرافیان در پیدا کردن همسر در حال کمرنگ شدن است. در واقع، اینترنت در فضای مجازی، بستری را فراهم کرده که برخی افراد همسر خود را در فضاهایی مانند وب، جستجو می‌کنند و همین موضوع نیز سبب شده عده‌ای در پی ایجاد سایت‌ها و یا شبکه‌هایی تحت عنوان همسریابی شوند. نخستین سامانه طراحی شده اینترنتی برای ازدواج و همسریابی در سال ۱۹۹۵ و در ایالات متحده شکل رسمی و مصوب گرفت که البته رویکرد آن بیشتر دوست‌یابی بود.
در ایران نیز سامانه «همدم» اولین پلتفرم رسمی همسریابی بود که در سال ۱۴۰۰ تمام مجوزهای رسمی را دریافت کرد. در واقع این اپلیکیشن که محصول سفارشی موسسه فرهنگی هنری تبیان نور بود بر پایه هوش مصنوعی و همگام‌سازی افراد با ویژگی‌های متناسب و مشابه را به یکدیگر معرفی می‌کرد. از طرفی رشد و گسترش شبکه‌های اجتماعی این امکان را برای افراد مهیا ساخته تا دوست و یا همسر دلخواه خود را از این طریق جستجو کنند زیرا یافتن همسر دلخواه در نرم‌افزارهای پیام‌رسان تلگرام، واتساپ و نیز شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام و فیسبوک بسیار آسانتر و کم هزینه‌تر به نظر می‌رسد.
به عبارتی با تغییر در روش‌های برهم کنش و ارتباط با دیگران، نحوه زندگی و طرز تفکر افراد هم با تغییرات بسیاری همراه بوده است و نفوذ شبکه‌های اجتماعی در زندگی جوانان موجب ایجاد تغییراتی در ساختار همسریابی شده است که کاملاً با ساختارهای ذهنی والدین در تضاد است. در سال ۱۴۰۰ تنها یک گروه رایگان همسریابی و گروه ازدواج در پیام رسان تلگرام با تعداد ۱۹۸ هزار و ۵۵۳ عضو وجود داشت که روزانه در آن ۵ هزار و ۷۰۵ فرم مشاهده می‌شد که دختران و پسران مجرد برای یافتن همسر، پر می‌کردند و این فرم‌ها حاوی مواردی همچون سن، جنسیت، تحصیلات، محل سکونت ، شغل، میزان درآمد و معیارهای همسر دلخواه بود.
با این حال باید توجه داشت که این شیوه همسریابی نیز با چالش‌هایی همراه است که از مهمترین آنها عدم صداقت، فریب در بیان ویژگی‌ها و خوب جلوه دادن افراد است. «ندا علی‌نژاد» و همکارانش در مطالعه‌ای با عنوان «سنخ‌شناسی انتخاب همسر به شیوه آنلاین در بین افراد دارای تحصیلات دانشگاهی» به این موضوع و چالش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، اشاره کرده و دلایل تمایل افراد به این نوع ازدواج را سنخ‌شناسی کرده‌اند که در ذیل به آنها اشاره می‌شود.
الف) دلایل روی‌آوری افراد به همسریابی به شیوه آنلاین
۱- شناخت تا حد دسترسی
یکی از اصول اساسی و لازم برای همسریابی و ازدواج، شناخت طرف مقابل است زیرا تداوم و موفقیت بیشتر در زندگی مشترک در گرو شناخت بهتر و دقیق‌تر است. یکی از امکان‌های مهیا شده از سوی سایت‌های همسریابی برای داوطلبان، امکان شناخت و گفتگوی آزادانه طرفین با یکدیگر در مورد مسایل دلخواه حتی تا جزیی‌ترین مسایل زندگی آینده، در نهایت گمنامی و پنهان بودن هویت‌شان است و این به نحوی برای کاربران یک مزیت است.
۲- وجود طیف وسیع حق انتخاب
در دنیای واقعی برای میلیون‌ها داوطلب ازدواج، تنها تعداد محدودی گزینه آشنا یا در دسترس وجود دارد و بسیاری از آنان با هویت نامشخص می‌توانند همسران بالقوه یک فرد داوطلب باشند. این موضوع حتی در یک محله مشترک دوطرف متقاضی صدق می‌کند. بنابراین فضای آنلاین با بسترسازی گسترده، محدودیت دسترسی و شناختی را تا حد امکان از میان برداشته و هر فرد با سنجش شمار زیادی از داوطلبان و ارزیابی شرایط آنان، مناسب‌ترین موقعیت متناسب با خود را انتخاب و درصد موفقیت خود را از انتخابی معقول و سنجیده افزایش می‌دهد.
۳- همسریابی آنلاین به مثابه ساحتی از واقعیت
براساس مصاحبه‌های انجام شده، این شیوه همسریابی یکی از گزینه‌های اصلی است که بسیاری آن را به دیگر شیوه‌ها ترجیح می‌دهند. داوطلبان گاه تفاوتی میان این شیوه و شیوه سنتی ندانسته و برنامه همسریابی را همانند یک شخص حقیقی معرف می‌دانند و انتخاب‌گر اصلی خود داوطلب است که آن را بپذیرد و یا رد کند. بنابراین با این طرز فکر، این شیوه نیز همانند شیوه سنتی طی خواهند شد.
۴- استقلال در گزینش
آزادی کامل و مستقل در یافتن شخص دلخواه، بدون دخالت و نظرات متناقض و گاه از سر اجبار اطرافیان، با صرف زمان دلخواه برای شناخت فرد و تطابق آن با معیارهای اساسی دلخواه خود امکاناتی است که فضای مجازی برای هر متقاضی ازدواج مهیا نموده و سبب روی آوردن روزافزون افراد به این شیوه می‌شود.
۵- تماس فارغ بال
برنامه‌های همسریابی در تلفن‌های همراه هوشمند با قابلیت دسترسی در هر زمان و هر موقعیت جغرافیایی و بستری متناسب با سلیقه کاربران، راحتی و طی شدن سریع روال شناخت را افزایش داده و فرصت‌هایی برای آشنایان، برقراری ارتباطات و تعامل و همچنین ملاقات با شرکای بالقوه برنامه‌ریزی و مهیا شده است.
این پلتفرم‌ها با بهره‌گیری از فناوری و دسترسی در هر موقعیت و زمان، تعاملات فردی و ارتباطات فیزیکی و روانی را آسان و ارتقا بخشیده است. این در حالی است که در شیوه سنتی این روند تسهیل شده صرفاً با حضور فیزیکی طرفین و تعاملات چهره به چهره امکان‌پذیر بوده است.
۶- گمنامی
داوطلبان ازدواج در گروه‌های همسریابی آنلاین، از نظر «جوزف والتر» به جهت گمنامی و ناآشنا بودن می‌توانند خود را آنگونه که به آن تمایل دارند، اظهار کنند یا خودشان را نشان دهند. یا به سخن دیگر این مساله منجر می‌شود که افراد بیشتر تمایل به خودافشایی داشته باشند و بدون اینکه از قضاوت دیگران هراسی داشته باشند به بیان خواسته‌ها و نظراتشان مشغول شوند.
به سخن دیگر گمنام بودن در گروه‌های همسریابی این امکان را در اختیار داوطلبان ازدواج قرار می‌دهد که خود را به انواع متفاوت و متنوعی اظهار کنند یا جنبه‌های بیان نشده وجودشان را آشکار سازند و تلاش کنند تا ماهیت جدیدی برای خود در این فضای جدید بسازند.
عشق‌های واقعی در فضای مجازی
ب) گریز از محیط‌های انزوابخش
۱- فشار خانواده و تنهایی
یکی از لازمه‌های تربیتی برای آماده سازی شخص برای ازدواج، تصویر سازی منطقی، درست و در عین حال شایسته از تشکیل خانواده و ازدواج در ذهن جوانان از سوی خانواده است. پرورش ساختار ذهنی سالم در موفقیت شخص در ازدواج، استحکام بنیان خانواده و سلامت جامعه بسیار تاثیرگذار است.
۲- اضطراب تعامل
در برخی موارد، تیپ شخصیتی فرد در امکان برقراری ارتباط و تعامل او تاثیر گذاشته و فرصت‌های شناخت و همسریابی و ازدواج را از او سلب می‌کند. بری مثال افراد خجالتی و دارای استرس فراوان در ارتباطات در بیشتر موارد ارتباطی خوب ظاهر نشده و با رفتار ناکارآمد خود روال طبیعی شناخت را سخت می‌کنند. فضای مجازی می‌تواند برای این افراد یاری‌گر و تسهیل‌کننده در تعاملات باشد.
۳- کسب تجربه و کنجکاوی
تعدادی از پاسخگویان، عضویت و استفاده از گروه‌های همسریابی را کسب تجربه انتخاب کردند. بدین معنی که آنها اولین باری که اقدام به گذاشتن فرد در گروه کردند برای کسب تجربه بوده است. تجربه این افراد از گروه‌های همسریابی به گونه‌ای بوده که منجر به فعالیت گسترده آنان در این عرصه شده است.
ج) پیامدهای همسریابی به شیوه آنلاین
۱- فریب
در تعاملات بین فردی، فریب دارای سه صورت متمایز جعل، پنهان‌کاری و ابهام است. امروزه با افزایش قرارهای آنلاین که به یکی از رایج‌ترین ابزارها برای آشنایی تبدیل شده، نتایج نشان داد که بیگانه بودن اساساً عاملی است که باعث فریب در همسریابی آنلاین خواهد شد. به عنوان مثال، داوطلبان ازدواج از فریب در پروفایل‌های آنلاین ویژگی‌های شخصی، علایق و ظاهرخود را به غلط و دروغ توصیف می‌کنند و حتی در بضی از مواقع، از فریب برای هدف‌هایی چون کلاهبرداری و اخاذی استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
تقریباً شکل‌گیری هر نوع الگوی نوآورانه در سطح جامعه بدون اثرات جانبی نخواهد بود. هر چقدر نوآوری مهمتر و پیشرفته‌تر باشد، به دلیل استقبال و پذیرش بیشتر آن از سوی عموم مردم، عرضه آن پیامدهای بیشتری به همراه خواهد داشت. برخی از پیامدهای آشکار و قابل رویت این شیوه همسریابی عدم تشخیص فریب و دروغگویی و کلاهبرداری است و برخی از پیامدها که غیرقابل رویت هستند عبارتند از نیت‌های ناسالم، تنوع افراد بدون هدف، آسیب‌های روحی و روانی ناشی از هدف‌های کوتاه مدت و کسب لذت عده‌ای از کاربران عضو همسریابی آنلاین.
در کل باید گفت موفقیت و یا عدم موفقیت همسریابی آنلاین به کارکرد سایت از سویی و نحوه کاربرد آنها توسط کاربران و از سوی دیگر به افراد جامعه وابسته است. به نظر می‌رسد که اگر کژکارکردها، شکاف‌ها و خلاهای فرهنگی در کاربرد همسریابی آنلاین به شیوه الگوهای حل مساله مورد تحلیل قرار گیرند ضمن تقویت توانمندی‌های فرهنگی با توجه به دگرگونی شیوه‌های سبک زندگی افراد جامعه نسبت به گذشته و همینطور افزایش قابلیت انعطاف‌پذیری در ملاک‌ها و معیارهای انتخاب همسر می‌توان انتظار داشت که گرایش به سوی شیوه‌های همسریابی آنلاین مورد اقبال وتوجه بیشتری قرار گیرد.
منبع: ایرنا
علی‌نژاد، ندا، افقی، نادر و یعقوبی چوبری، علی، سنخ‌شناسی انتخاب همسر به شیوه آنلاین در بین افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره ۲۴، شماره ۲، تابستان ۱۴۰۲
نظر شما