خلع سلاح پ ک ک از ایده تا عمل
ورود به یک مرحله جدید و تغییر نگرش درباره خلع سلاح پ ک ک یا انحلال این حزب، به شرایطی بستگی خواهد داشت که در آن، اراده سیاسی لازم و اقدام میدانی برای انجام پیامی که عبدالله اوجالان داده، وجود داشته باشد.
پیام عبدالله اوجالان، رهبر پ ک ک در خصوص زمین گذاشتن سلاح توسط عوامل این گروه و انحلال آن، از ابعاد گوناگون قابل ارزیابی و بررسی است. نخست آنکه این پیام پس از رایزنی‌هایی حاصل شد که از چند ماه پیش در سطح سیاسی ترکیه، به‌ویژه از سوی حزب حرکت ملی، یکی از احزاب ملی‌گرا، آغاز شده بود. رهبر این حزب در دولت جدید و در پارلمان اعلام کرد که آقای اوجالان در نشست پارلمان شرکت کرده و انحلال حزب را اعلام نماید تا شرایط تغییر کند. پس از آن، آقای اردوغان نیز از این تفکر یا ایده حمایت کرد و گفتگوهایی میان تعدادی از نمایندگان کرد با آقای اوجالان در زندان ایمرالی آغاز شد. در طی دو-سه ماه اخیر، این رایزنی‌ها به این نتیجه یا انجام رسید که اوجالان طی پیامی از پ ک ک یا رهبران نظامی آن درخواست کند که اعلام انحلال نماید.
این پیام به نوبه خود موضوع مهمی است و می‌تواند راه را برای گشایش سیاسی در ترکیه فراهم کند. واکنش‌ها به این پیام نیز چندوجهی بوده و بیشتر با استقبال مواجه شده است؛ چه در داخل ترکیه، چه در سطح منطقه و چه در عرصه جهانی. البته، نوع بیان استقبال از سوی نهادهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا متفاوت است. به عنوان مثال، خود حزب کارگران کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) بیانیه‌ای صادر کرده و در آن، ضمن پذیرش مفاد پیام اوجالان، اعلام کرده که به آن عمل خواهد کرد و آتش‌بس اعلام می‌نماید. اما قیدی در این پیام عنوان شده است مبنی بر اینکه روند خلع سلاح پ‌ک‌ک در شرایطی امکان‌پذیر است که خود آقای اوجالان بر این روند نظارت کند. این امر، در واقع، ایجاد مانعی در مسیر پیشبرد اهداف پیام اوجالان است.
در همین حال، دولت ترکیه نیز اعلام کرده که از چنین روندی استقبال می‌کند، اما تأکید کرده که منتظر نتایج خواهد بود. به‌طور کلی، چند عامل در ارتباط با این پیام و ابعاد منطقه‌ای آن قابل توجه است. نکته دیگر آنکه آیا شرایط برای خلع سلاح پ‌ک‌ک فراهم است یا خیر؟ تردیدهایی هم از سوی دولت ترکیه و هم از سوی خود پ ک ک در مورد اجرایی شدن این پیام وجود دارد؛ چرا که در سال‌های پیش از این، حدود ده سال قبل، آقای اوجالان بار دیگر موضوع کنار گذاشتن سلاح یا خلع سلاح را عنوان کرد و از یک روند مسالمت‌آمیز برای پیشبرد مسئله کردها در ترکیه حمایت نمود. با این حال، نه دولت ترکیه به آن توجه کرد و نه خود پ ک ک در واقع، حتی در زمانی که در فاصله سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ یک دوره آتش‌بس اعلام شده بود، پس از آن، دوباره ترکیه اقدام به عملیات نظامی علیه پ‌ک‌ک کرد و پ‌ک‌ک نیز پایان آتش‌بس را در آن زمان اعلام نمود. در این مدت، درگیری‌ها بین ارتش ترکیه با پ‌ک‌ک هم در شمال عراق و هم در مرزهای سوریه ادامه داشته است.
در همین حال، ترکیه گروه‌های کرد سوریه که در شمال شرقی این کشور یک حالت خودگردانی ایجاد کرده‌اند را به عنوان ادامه دهنده راه پ‌ک‌ک می‌داند و آن‌ها را عملاً به عنوان گروه‌های وابسته به پ‌ک‌ک خطاب قرار می‌دهد. این پرسش مطرح است که آیا این پیام می‌تواند بر روند کار کردها در سوریه تأثیر بگذارد و آن‌ها را نیز مجاب کند که سلاح خود را کنار بگذارند؟ به‌خصوص که دولت کنونی سوریه نیز بر گفتگو با کردهای این کشور تأکید کرده، ولی خلع سلاح و واگذاری همه تشکیلات به دولت و ایجاد یک حاکمیت فراگیر را خواستار است.
به نظر می‌رسد وضعیت کلی در ارتباط با اجرای پیام آقای اوجالان و خلع سلاح پ‌ک‌ک با تردید جدی و ابهاماتی روبرو است. ورود به این سازوکار، هم از سوی پ‌ک‌ک و هم از سوی دولت، آسان نخواهد بود. مشخص نیست که آیا دولت مسئول پیشبرد این روند است یا خیر و اینکه اگر قرار است سلاح‌ها تحویل داده شوند، به چه کسی و از چه طریقی این کار انجام خواهد شد. این موارد هنوز در واکنش رسمی دولت ترکیه مشخص نشده است. بنابراین، برون‌رفت یک حزب و گروهی که نزدیک به ۴۵ سال فعالیت مسلحانه داشته و حدود ۴۰ سال با دولت ترکیه مقابله و مبارزه مسلحانه کرده است، از این وضعیت و پذیرش کامل خلع سلاح بسیار دشوار به نظر می‌رسد و تنها با یک پیام این امر امکان‌پذیر نیست؛ مگر اینکه مکانیزم‌های لازم و اصولی از سوی خود دولت ترکیه و پ‌ک‌ک میسر شود و همه رهبران و شاخه‌های نظامی پ ک ک به آنچه که اکنون گفته شده است تمکین کنند
اینکه آیا این موضوع ترکیه را وارد یک فرایند جدید سیاسی خواهد کرد یا خیر، بستگی به روند خلع سلاح و انحلال پ ک ک دارد. اگر این امر امکان‌پذیر باشد، فرایند سیاسی در ترکیه قوت بیشتری خواهد گرفت؛ به‌خصوص که در دوره حزب عدالت و توسعه، شرایط کردها در ترکیه بسیار متفاوت‌تر از گذشته است و از آزادی‌های مدنی، فرهنگی، اجتماعی و بهبود وضعیت اقتصادی برخوردار هستند. همین مسئله در داخل ترکیه نیز قابل توجه است.
استقبال و علاقه از جانب کردها برای پایان دادن به جنگ و درگیری افزایش یافته است. با این حال، دولت ترکیه با سه وضعیت پیچیده مواجه است: چگونگی ورود به یک فرایند سیاسی در داخل کشور، نحوه تقابل یا مواجهه با خلع سلاح در شمال عراق، و چگونگی مواجهه با کردهای سوریه که دارای دو گروه بزرگ مسلح هستند. این موارد برای دولت ترکیه بسیار دشوار و زمان‌بر است. شاید به همین دلیل است که ارتش ترکیه و نیروهای وابسته به آن، هنوز از مناطقی که در شمال سوریه تحت کنترل دارند، خارج نشده‌اند؛ زیرا چشم‌انداز روشنی در این خصوص وجود ندارد و شرایط و وضعیتی که ترکیه را به مسیری کاملاً سیاسی برای پیشبرد وضعیت کردها سوق دهد، با ابهاماتی همراه است.
در ترکیه و از سوی دولت، این دیدگاه وجود دارد که مسئله‌ای به نام “مسئله کرد” وجود ندارد، بلکه آنچه ترکیه را در تنگنا قرار داده، موضوع تروریسم است. از نظر دولت ترکیه، پ‌ک‌ک یک گروه تروریستی است. البته، این اطلاق از سوی اروپا، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی نیز به پ‌ک‌ک نسبت داده شده است.
بنابراین، ورود به یک مرحله جدید و تغییر نگرش درباره خلع سلاح پ ک ک یا انحلال این حزب، به شرایطی بستگی خواهد داشت که در آن، اراده سیاسی لازم و اقدام میدانی برای انجام پیامی که عبدالله اوجالان داده، وجود داشته باشد. احتمال اینکه دولت ترکیه به پیشبرد این طرح، از طریق اعلام عفو یا پذیرش روند سیاسی مبادرت ورزد، وجود دارد، که این امر می‌تواند زمان‌بر و یک فرایند دشوار باشد.
منبع: کافه دیپلمات
نظر شما