خبر مهم درباره بازنشستگی زودتر از موعد سازمان تامین اجتماعی

پایگاه خبری تحلیلی عصر همگرایی:

به گفته کارشناسان، اگر نگاهی به بازنشستگان تأمین اجتماعی بیندازیم، بیش از نیمی از مقرری‌بگیران این سازمان، پیش از موعد مقرر قانونی بازنشسته شده‌اند و در میان قوانین مختلف بازنشستگی پیش از موعد، مشاغل سخت و زیان‌آور در صدر تحمیل فشار مالی بر این صندوق بیمه‎گر‌ هستند. حال آنکه سهم بازنشستگی‎های پیش از موعد ایران پنج‌برابر میانگین سایر کشورهاست.

بیش از 52 درصد بازنشستگی‎ های تأمین اجتماعی پیش از موعد انجام می‎شود. علی حیدری مشاور عالی مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به آسیب‎هایی که این نوع بازنشستگی به صندوق‎ های بیمه‎ گر وارد می‎کند، می‎گوید: «بازنشستگی از منظر بیمه‎ های اجتماعی نوعی مخاطره یا شرایط احراز است.

روزنامه ایران نوشت : برخی افراد در طول بیمه‌پردازی، فوت کرده یا از کارافتاده کلی می‌شوند که در هرشرایطی برایشان مستمری برقرار می‎شود. یا به شرایط احراز سن و سابقه می‎رسند و می‎توانند بازنشستگی دریافت کنند. شرایط احراز و نحوه برخورداری از مزایا هم در اصول و قواعد محاسبات بیمه‎ای در فرآیند تدوین، تصویب قانون و تأسیس صندوق ‎ها وجود دارد. یعنی تعادل منابع و مصارف و تنظیم ورودی و خروجی افراد از صندوق‎های بیمه‎ ای. هر عاملی که این تعادل منابع و مصارف را بر هم بزند، این صندوق‎ها را دچار ناترازی و مشکل می‎کند.»

او با اشاره به اینکه بازنشستگی‎ های پیش از موعد از جمله عوامل برهم‌زننده ورودی و خروجی‎ های صندوق تأمین اجتماعی محسوب می‎شوند، توضیح می‎دهد: «طی نیم قرن اخیر، قوانین و مقرراتی به شکل موردی، قانون اصلی سازمان تأمین اجتماعی را که در سال 1354 تصویب شده، تغییر داده است چون تعدادی از بیمه‌شدگان را که باید چندسال بیشتر بیمه‌پردازی می‎کردند و چند سال هم دیرتر به جمع بازنشستگان اضافه می‎شدند از انتهای صف به ابتدای صف بازنشستگان آورده است.

این قوانین نوعی بی‌عدالتی را میان بیمه‌پردازان ایجاد کرده است. سازمان تأمین اجتماعی همانند دیگر صندوق‎ها از حمایت‌ها و کمک‌های دولتی برخوردار نیست و اگر بخواهد به این افراد بازنشستگی پیش از موعد بدهد، از محل منابع بقیه بیمه‌شدگان این پرداختی انجام می‎شود.»

دولت فقط مابه‌التفاوت حق بیمه پیش از موعد جانبازان را پرداخت می‎کند

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی در مورد افرادی که مشمول بازنشستگی پیش از موعد می‎شوند، می‎گوید: «گروهی از بازنشستگی‎ ها در مشاغل سخت و زیان‎ آور و نوع دیگر بازنشستگی‌ها مربوط به قانون نوسازی صنایع است. همچنین در انتهای دولت دهم قوانین موردی هم به بازنشستگی پیش از موعد اضافه شده است؛ مثلاً افراد با 25 سال سابقه بازنشسته می‌شوند اما 30 روز حقوق دریافت می‌کنند. البته برخی از بازنشستگی‎ های پیش از موعد هم مربوط به زنان، جانبازان و معلولان است. دولت فقط مابه‌التفاوت حق بیمه جانبازان را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‎کند. همین قوانین تحمیلی، فشارهایی را به تأمین اجتماعی ایجاد کرده است و در حال حاضر منابع و مصارف سازمان همخوانی ندارد. تصور کنید، فردی که مقرر بود 30 سال بیمه‌پردازی داشته باشد به یکباره 10 سال کمتر به صندوق پرداختی دارد و در مقابل 10 سال هم بیشتر از میزان بیمه ‎ای که  به صندوق پرداخت کرده، مستمری دریافت می‎کند.»

براساس گزارش مرکز پژوهش‌‌‌های مجلس شورای اسلامی، سهم بازنشستگی ‎های پیش از موعد ایران 5 برابر میانگین سایر کشورهاست و برآوردها نشان می‌دهد که در سال 1404 هزینه ایجاد شده به‌ازای بازنشستگی هر فرد در این مشاغل بالغ بر 2 میلیارد تومان است.

حیدری در پاسخ به اینکه چرا با گذشت این سال‎ها و فشاری که بر منابع تأمین اجتماعی آمده است، پایشی در مشاغل سخت و زیان‌آور انجام نمی‎شود تا افرادی که واقعاً مستحق دریافت این نوع بازنشستگی هستند، به این حق دست یابند، می‎گوید: «متأسفانه این پایش هنوز انجام نشده است. سال 1380 هنگامی که این قانون تصویب شد، در آن تکالیفی بر عهده کارفرمایان قرار گرفت که هنوز به سرانجام نرسیده است. در قانون مشاغل سخت و زیان‌آور به تأمین اجتماعی تکلیف شد، افرادی را که در این نوع از مشاغل مشغول کار هستند با 10 سال سنوات ارفاقی بازنشسته کنند، در طرف دیگر کارفرمایان هم مکلف شدند ظرف مدت دوسال یعنی در سال 1382 زیان‌آوری را از کارگاه‌های خودشان حذف و سختی کار را کاهش دهند. به همین دلیل وزارت کار، بهداشت و صمت باید ناظر این سالم‌سازی محیط کاری می‎شدند و نباید اجازه می‎دادند چنین کارگاهی که اشتغال درآن به زیان کارگران است فعالیت کند. اما چنین پیگیری‌ هنوز انجام نشده است و کارگاه‌ها همچنان با چالش آسیب‎رسان بودن، همراه هستند.»

به گفته این کارشناس کارگری، امید به زندگی در جوامع مختلف افزایش پیدا کرده است. بیشتر صندوق‎های بازنشستگی هم بر همین اساس سن و سابقه بازنشستگی را افزایش داده‎اند. اما در ایران علی‎رغم اینکه امید به زندگی در سالی که قوانین تأمین اجتماعی تصویب شده است، 58 سال بود و اکنون به 76 برای خانم‎‌ها و 74 برای آقایان رسید است، سن و سابقه بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور افزایش پیدا نکرده، حتی با قوانین بازنشستگی ‎های پیش از موعد، کاهش هم پیدا کرده است. به طوری که اکنون 52 درصد از بیمه‌پردازان با بهره‎مندی از قوانین پیش از موعد خودشان را بازنشسته می‎کنند.

اگر کشورهای دنیا به دنبال فاصله منطقی بین امید به زندگی و بازنشستگی هستند، فقط به علت پایداری صندوق‎ها نیست. حیدری در این‎باره می‎گوید: «‎دنیا به دنبال افزایش جمعیت فعال در افزایش نرخ مشارکت اقتصادی است به همین دلیل این سیاست‎ها را اتخاذ کرده است. اما در ایران عکس این موضوع انجام شده. در کشورهای دیگر نرخ مشارکت اقتصادی 70 درصد است اما این نرخ در ایران 40 درصد است. بخشی از پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی ما به این دلیل است که افرادی را در سنین پایین یعنی 35 یا 36 سال بازنشسته می‎کنیم.»

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی با بیان اینکه قانون مشاغل سخت و زیان‎آور بیشترین فشار را به سازمان تأمین اجتماعی در بحث بازنشستگی‎ها آورده است، می‎گوید: «این قانون مربوط به دو دهه گذشته است. شاید در آن زمان مشاغلی بودند که ماهیت‌شان زیان‌آور محسوب می‎شد، اما اکنون با پیشرفت علم و تکنولوژی این ماهیت از بین رفته و دیگر آن شغل‎ها زیان آور نیستند به همین دلیل باید از قانون خارج شوند، اما هیچ پایشی برای خروج این مشاغل انجام نمی‎شود. به عنوان مثال در گذشته فیلتراسیون کارخانه ‎های دارویی مقدور نبود، اما اکنون این اقدام قابل انجام است و می‎توانند ایمنی کارگرانی که در خط تولید داروهایی هورمونی هستند را ایجاد کنند.»

در کشورهای دیگر اجازه فعالیت به کارگاه ‎هایی که برای کارگرانش زیان‌آور باشد، نمی‎دهند. او با اشاره به این موضوع می‎گوید: «کشورهای دیگر کار سخت را قبول دارند، اما کار زیان‎ آور را نه. کار سخت یعنی جوشکاری در عمق دریا، اشتغال زیر زمین، کار در اقلیم سخت یا کارهایی که در مواجهه با آلاینده‌هاست را به رسمیت می‎شناسند و به جای اینکه بازنشستگی پیش از موعد را از جیب صندوق‎ های بیمه‎ گر و سایر بیمه‌شدگان هزینه کنند، کارفرما را مکلف می‎کنند تا وسایل حفاظتی در اختیار کارگرانش قرار دهد یا اینکه مدت مواجهه کارگران با آلاینده ‎ها را کاهش دهند.

به عنوان مثال، در معدنی که مس یا اورانیوم وجود دارد به کارگران می‎گویند، شما دو ساعت کار می‎کنید، اما حقوق کامل را می‎گیرید تا میزان تماس افراد با آلاینده ‎ها را کاهش دهند. متأسفانه در ایران این موضوع هم عملیاتی نمی‎شود. بعضاً می‎بینیم معدنی که ساعت 7 شب دچار حادثه شده است، هنوز معدنچی‎ ها در آن مشغول فعالیت هستند. این موضوع نشان می‎دهد این کارگران نه تنها 8 ساعت کار کرده‌اند، بلکه اضافه کار و شیفت کاری هم داشته‌اند. به موجب قانون کار، اشتغال زنان و کودکان در مشاغل سخت ممنوع است. همچنین اضافه کاری، شیفت کاری و نوبت کاری در ایام تعطیل برای کارگرانی که در مشاغل سخت و زیان‌آور کار می‎کنند، ممنوع است، اما این قوانین اجرا نمی‎شود.»